NGO w Polsce – czyli co musisz wiedzieć o organizacjach pozarządowych w POLSCE
Organizacje pozarządowe inaczej NGO (ang. nongovernmental organization), jak sama nazwa wskazuje, nie należą do sektora rządowego, nie są instytucjami publicznymi, nie należą do państwa, lecz są prywatne, działają na rzecz społeczeństwa, pomagają obywatelom. Organizacje pozarządowe są też często nazywane trzecim sektorem, w kontekście funkcjonowania w państwie obok sektora publicznego (władza, administracja publiczna) i rynkowego (biznes, przedsiębiorcy). Często również używa się określenia organizacja nonprofit lub społeczna. Charakterystyczną cechą organizacji pozarządowych jest to, że ich działalność nie jest nastawiona na zysk finansowy, lecz na cele społeczne i zaspokajanie potrzeb obywateli. Nie oznacza to, że organizacje pozarządowe nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, jednak nie może ona stanowić jedynego i wyłącznego celu ich działań. Taka działalność organizacji pozarządowych musi mieć charakter pomocniczy w stosunku do ich działalności statutowej, a dochody jakie są z niej pozyskiwane, muszą być przekazywane na cele społeczne oraz na zaspokajanie potrzeb organizacji, takich jak np. wypłacenie pensji dla pracowników. Organizacje pozarządowe mogą posiadać osobowość prawną, ale nie jest to konieczne.
Typowe NGO to: fundacje, stowarzyszenia, związki zawodowe, organizacje religijne, kółka rolnicze instytuty badawcze, stowarzyszenia spółdzielcze, kluby sportowe koła gospodyń wiejskich, organizacje studenckie
Organizacje pozarządowe zajmują się między innymi: prowadzeniem: schronisk np. dla zwierząt, stołówek dla ubogich, ośrodków rehabilitacyjnych, realizują też projekty związane z edukacją, kulturą (festiwale) czy sportem.
Organizacje pozarządowe ze względu na profil działalności można podzielić przykładowo na:
- organizacje samopomocowe- służą by pomagać swoim członkom,
- organizacje opiekuńcze- pomagają osobom potrzebującym wsparcia,
- organizacje mniejszości- działają na rzecz mniejszości np. narodowych, religijnych,
- organizacje tworzone ad hoc- powstały by zająć się konkretnym zadaniem,
- organizacje hobbystyczno rekreacyjne- zrzeszają osoby które mają wspólne zainteresowania,
- organizacje przedstawicielskie- reprezentują konkretną jednostkę/grupę społeczną,
- organizacje zadaniowe- nastawione na realizację konkretnych zadań.
Organizacje pozarządowe w Polsce
- Za najpopularniejsze organizacje pozarządowe w Polsce uznawane są głównie: Polska Akcja Humanitarna, Polski Czerwony Krzyż czy Caritas (znane są również na całym świecie).
- Najczęstsze formy organizacji pozarządowych w Polsce to: fundacja i stowarzyszenie.
Fundację zakłada fundator, który musi do niej wnieść majątek na realizację działań. Fundacja opiera swoją działalność na Ustawie z 1984 r. o fundacjach i statucie ustalonym przez założyciela. W akcie fundacyjnym fundator ustala statut fundacji określający nazwę, siedzibę i majątek, cele statutowe, zasady, formy i profil działalności, skład oraz organizację zarządu. Fundacja jest osobą prawną, ale w przeciwieństwie do stowarzyszeń nie ma członków, jest bezosobowa. Założenie Fundacji wymaga wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, dzięki któremu uzyskuje ona osobowość prawną. Majątek fundacji jest przeznaczany wyłącznie do realizacji celów dla których fundacja została ustanowiona, nie podlega on podziałowi między członkami władz czy fundatorem. Fundacje najczęściej tworzone są w celach społecznych takich jak pomoc społeczna, ochrona środowiska, czy ochrona kultury i sztuki. Fundacja może pozyskiwać fundusze np. poprzez dotacje, darowizny, zbiórki publiczne, spadki.
Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne. Stowarzyszenia mogą zakładać obywatele polscy, mający pełną zdolność do czynności prawnych. Stowarzyszenie tworzą jego członkowie, którzy muszą płacić obowiązkowo składki przeznaczane na jego działalność. Powodem dla którego tworzy się stowarzyszenia są najczęściej wspólne zainteresowania, chęć prowadzenia niezarobkowej działalności np. kulturalnej. Podstawowym dokumentem określającym działania stowarzyszenia jest statut. Ze względu na formę, stowarzyszenia dzieli się w Polsce na zarejestrowane oraz zwykłe.
Stowarzyszenia zarejestrowane mają osobowość prawną i obowiązkowo muszą być wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego. Żeby je utworzyć potrzeba minimum 15 członków. Stowarzyszenie zarejestrowane może pozyskiwać dochody m.in. ze składek członkowskich, darowizn, spadków, dochodów z własnej działalności, zbiórek publicznych, dotacji.
Stowarzyszenia zwykłe są mniej formalne, nie mają osobowości prawnej. Mogą zostać założone przez minimum 3 osoby, nie wymagają wpisu do KRS i nie muszą mieć statutu. Jego działalność opiera się na podstawie wewnętrznego regulaminu, określającego jego nazwę, cel, środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela, który działa jako osoba reprezentująca. Środki na działalność stowarzyszenia zwykłego mogą pochodzić ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku stowarzyszenia, zbiórek publicznych oraz z dotacji. Działalność stowarzyszenie zwykłego ma jednak kilka barier: nie może ono powoływać terenowych jednostek organizacyjnych, zrzeszać osób prawnych, prowadzić działalności gospodarczej ani odpłatnej działalności pożytku publicznego.
Status organizacji pożytku publicznego
Pojęcia „organizacja pożytku publicznego (OPP)” i „działalność pożytku publicznego” są często mylone i błędnie stosowane. Działalność pożytku publicznego to pojęcie szersze. Każda OPP musi prowadzić działalność pożytku publicznego, ale nie każda organizacja, która prowadzi działalność pożytku publicznego, musi mieć status organizacji pożytku publicznego. Status OPP może go uzyskać każda organizacja pozarządowa posiadająca osobowość prawną, po spełnieniu odpowiednich warunków.
Status OPP daje mnóstwo korzyści:
- możliwość otrzymywania 1%podatku dochodowego od osób fizycznych,
- zwolnienie od podatków: dochodowego od osób prawnych, od nieruchomości, od czynności cywilnoprawnych
- zwolnienie od opłat skarbowych i sądowych,
- prawo do nieodpłatnego informowania o ich działalności przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji.
Ale status OPP wiąże się również z pewnymi obowiązkami np. obowiązek przejrzystości działań i finansów- podawanie ich do informacji publicznej czy też konieczność wprowadzenia bardziej wymagających mechanizmów samokontroli.
Z kolei działalność pożytku publicznego jest aktywnością prowadzoną dla dobra społecznego mieszczącą się w obszarach sfery zadań publicznych (np. aktywizacja zawodowej, ochrona i promocja zdrowia). Działalność pożytku publicznego, może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub odpłatna. Organizacje pozarządowe, wykonując zadania statutowe, mogą oferować usługi za darmo lub pobierać za nie opłaty bez konieczności rejestrowania działalności gospodarczej (pod pewnymi warunkami). Jednak nie jest to działalność gospodarcza, a przychód z odpłatnej działalności pożytku publicznego musi służyć wyłącznie prowadzeniu tej działalności.
Wolontariusz
Pisząc o organizacjach pozarządowych nie można zapomnieć wolontariuszach. Każda organizacja pozarządowa opiera swoją działalność na współpracy z wolontariuszem. To właśnie oni tworzą fundament działalności organizacji. Wykonują różne zadania, od prostych prac biurowych i organizacyjnych, po udział w kampaniach i projektach danej organizacji. Ich działalność jest charytatywna, nieodpłatna, a wsparcie i pomoc nieocenione. Bycie wolontariuszem to nie tylko korzyści dla organizacji pozarządowych. Wolontariat daje odskocznię od codziennych obowiązków, możliwość zdobycia nowych kompetencji czy znajomości. Na przestrzeni ostatnich lat, wolontariat stał się także trendem globalnym, więc jeśli jeszcze nie próbowałeś swoich sił jako wolontariusz, to może warto spróbować?